ભારતમાં સામાન ટ્રાન્સપોર્ટનો સૌથી સસ્તો રસ્તો કયો?
Freight Cost in India: ભારતમાં સામાન ટ્રાન્સપોર્ટનો ખર્ચ (Logistics Cost) ઘટી રહ્યો છે, પરંતુ હજુ પણ તે વિશ્વના કેટલાક દેશો કરતાં વધુ છે. નવા સરકારી રિપોર્ટ અનુસાર, 2023-24માં ભારતનો લોજિસ્ટિક્સ ખર્ચ દેશના GDPના 7.97% જેટલો હતો. આ રિપોર્ટમાં જણાવાયું છે કે સામાન ટ્રાન્સપોર્ટમાં સૌથી ઓછો ખર્ચ જળમાર્ગમાં, ત્યારબાદ રેલવે અને પછી સડક માર્ગમાં થાય છે. હવાઈ માર્ગ સૌથી મોંઘો છે.
સૌથી સસ્તો જળમાર્ગ
રિપોર્ટ અનુસાર, જળમાર્ગ એટલે કે પાણીના જહાજ દ્વારા સામાન ટ્રાન્સપોર્ટ કરવો સૌથી સસ્તો છે. આ માર્ગમાં 1 ટન સામાનને 1 કિલોમીટર સુધી લઈ જવાનો ખર્ચ માત્ર 1.80 રૂપિયા છે. જોકે, આ સુવિધા મુખ્યત્વે દરિયાકાંઠાના રાજ્યોમાં જ ઉપલબ્ધ છે. દિલ્હી, હરિયાણા, પંજાબ કે બિહાર જેવા રાજ્યોના ઉદ્યોગપતિઓ માટે આ માર્ગ ઓછો વ્યવહારુ છે.
રેલવે: સસ્તી અને વ્યાપક
રેલવે બીજો સૌથી સસ્તો ઓપ્શન છે. 1 ટન સામાનને 1 કિલોમીટર સુધી લઈ જવાનો ખર્ચ 1.96 રૂપિયા થાય છે. રેલવેનો ફાયદો એ છે કે તે દેશના લગભગ દરેક ભાગને જોડે છે. જો ફેક્ટરી રેલવે ટ્રેકથી દૂર હોય, તો માલ ગોદામથી હેન્ડલિંગની જરૂર પડે છે.
સડક માર્ગ: સૌથી વધુ ઉપયોગ
ભારતમાં સૌથી વધુ સામાન સડક માર્ગે ટ્રાન્સપોર્ટ થાય છે, કારણ કે ટ્રક ગામડાની કાચી સડક સુધી પહોંચી શકે છે. પરંતુ આ માર્ગમાં ખર્ચ વધુ છે, એટલે કે 11.03 રૂપિયા પ્રતિ ટન પ્રતિ કિલોમીટર.
હવાઈ માર્ગ: સૌથી મોંઘો
હવાઈ માર્ગથી સામાન મોકલવો સૌથી ખર્ચાળ છે, જેમાં 1 ટન સામાનને 1 કિલોમીટર સુધી લઈ જવાનો ખર્ચ 72 રૂપિયા થાય છે. આ માર્ગનો ઉપયોગ મોટે ભાગે કિંમતી અથવા તાત્કાલિક ડિલિવરી માટે જ થાય છે, કારણ કે તે ઝડપી છે.
રિપોર્ટની વિશેષતા
આ રિપોર્ટ, ‘The Assessment of Logistics Cost in India’, DPIIT અને NCAER દ્વારા તૈયાર કરવામાં આવ્યો છે. તેમાં પહેલીવાર વૈજ્ઞાનિક રીતે લોજિસ્ટિક્સ ખર્ચનો અંદાજ લગાવવામાં આવ્યો છે. 2016માં ભારતનો લોજિસ્ટિક્સ ખર્ચ GDPના 13% હતો, જે હવે 7.97% થયો છે. આ અંદાજ માટે સર્વે અને જૂની માહિતીનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો છે.
વાણિજ્ય અને ઉદ્યોગ મંત્રાલયનું કહેવું છે કે અગાઉ લોજિસ્ટિક્સ ખર્ચને 13-14% ગણવામાં આવતો હતો, જે ખોટી માહિતી પર આધારિત હતું. આ નવો રિપોર્ટ નીતિ નિર્માણમાં મદદ કરશે અને ભારતની લોજિસ્ટિક્સ વ્યવસ્થાને વધુ સ્પર્ધાત્મક બનાવશે.