Budget 2024: કેવી રીતે તૈયાર થાય છે ભારત સરકારનું બજેટ, જાણો કેટલી લાંબી છે સમગ્ર પ્રક્રિયા

Budget 2024: આગામી નાણાકીય વર્ષ 2024-25ના બજેટના પણ કાઉન્ટડાઉન લગભગ શરૂ થઈ ગયું છે. કેન્દ્રીય નાણાકીય મંત્રી નિર્મલા સીતારમણ (Nirmala Sitharaman) આ બજેટ સત્રના પહેલા દિવસ એટલે કે 1 ફેબ્રુઆરીએ રજૂ કરશે. બજેટને સામેન્ય ભાષામાં કહે તો આ એક પ્રકારથી સરકારનું હિસાબના ટોરડા હોય છે એટલે કે સરકારની આવક અને ખર્ચાની સંપૂર્ણ ડિટેલ્સ હોય છે. તેમાં સરકાર તેના બધા ખર્ચા, વિભિન્ન યોજના અને સેક્ટર્સને આવન્ટિત બજેટના અનુસાર રજૂ કરે છે. આવામાં આ જાણવું મહત્વ હોય છે કે સંપૂર્ણ વર્ષનું બહી ખાતા તૈયાર કેવી રીતે થયા છે.

Budget 2024: આ છે સંપૂર્ણ પ્રક્રિયા

ઑક્ટોબરના આસપાસ વિભિન્ન મંત્રાલયોની સાથે પ્રી-બજેટ બેઠક હોય છે. સેક્રેટરીની અગુવાઈમાં આ બેઠકને નવેમ્બરના માધ્ય સુધી ચાલે છે. તેના બાદ જ્યારે સ્ટેટિસ્ટિક્સ મિનિસ્ટ્રી એટલે કે સાંખ્યિકી મંત્રાલય જાન્યુઆરીના પહેલા સપ્તાહમાં ચાલૂ નાણાકીય વર્ષના જીડીપીના પહેલા અગ્રિમ રજૂ કરે તો બજેટથી સંબંધિત અનુમાનોના અંતિમ રૂપ આવ્યો છે. નાણા મંત્રાલય આવતા નાણાકીય વર્ષ માટે એક નિશ્ચિત નૉમિનલ જીડીપી ગ્રોથ રેટ નક્કી કરે છે જેનું ઉપયોગ રાજકોષિય ઘટ્યો લક્ષ્ય અને ટેક્સ કલેક્શન વગેરના આધાર પર તૈયાર કરી રહી છે.

આ બધા નાણા મંત્રી બજેટ સત્રના પહેલા દિવસે બજેટ પ્રસ્તાવ રજૂ કરે છે. તેમાં સરકારના ખર્ચ, આવના નાણાકી વર્ષના માટે વિભિન્ન યોજનાઓ અને ક્ષેત્રોના માટે ફંડ આવંન્ટનની ડિટેલ્સ આપવામાં આવે છે. તેના પર લોકસભામાં ચર્ચા અને બહેસ થયા છે જે પચી રાજ્યસભામાં પાસ થવા માટે મોકલવામાં આવે છે. અંતિમ તબક્કામાં બજેટ લાગૂ કરવામાં આવે છે અને તેના પ્રસ્તાવ 1 એપ્રિલથી લાગૂ થયા છે.

Budget 2024: આ વખત 1 ફેબ્રુઆરીએ રજૂ થશે અંતરિમ બજેટ

કેન્દ્રીય નાણાકીય વર્ષ આ વખતે 1 ફેબ્રુઆરીએ જે બજેટ રજૂ કરશે, જ્યારે સંપૂર્ણ નાણાકીય વર્ષ 2024-25 ના માટે નહીં રહેશે. આવું આ માટે કારણ કે આ વખતે લોકસભા ચૂંટણી થવાની છે તો આ બજેટ નવા નાણાકીય વર્ષમાં માક્ષ આવતી સરકારનું ગઠન સુધી રજૂ કરવામાં આવે છે. તેના બાદ જ્યારે બાજા સરકારનું ગઠન થયા છે તો આ બાકી બટેલા મહિના માટે બજેટ રજૂ કરે છે. આ જુલાઈમાં રજૂ થાય છે.