Union Budget 2024 : કેન્દ્રીય બજેટ 2024ની રજૂઆતમાં બે મહિનાથી પણ ઓછો સમય બાકી છે. નાણામંત્રી નિર્મલા સીતારમણ 1 ફેબ્રુઆરી, 2024ના રોજ કેન્દ્ર સરકારનું બજેટ રજૂ કરશે. આ વચગાળાનું બજેટ હશે. આમાં, સરકાર આગામી નાણાકીય વર્ષના પ્રથમ કેટલાક મહિનાઓ માટે તેના ખર્ચ પ્રસ્તાવ પર સંસદની મંજૂરી માંગશે. એટલા માટે તેને વોટ ઓન એકાઉન્ટ કહેવામાં આવે છે. નરેન્દ્ર મોદીની વર્તમાન કેન્દ્ર સરકારનું આ છેલ્લું બજેટ હશે. એપ્રિલ-મે મહિનામાં લોકસભાની ચૂંટણી યોજાવા જઈ રહી છે. આ પછી, બે નવી સરકારો બનશે અને તેઓ જૂન-જુલાઈમાં નાણાકીય વર્ષ 2024-25 માટે સંપૂર્ણ બજેટ રજૂ કરશે. અગાઉ 2019માં વચગાળાનું બજેટ રજૂ કરવામાં આવ્યું હતું. ત્યારપછી કેન્દ્રીય મંત્રી પીયૂષ ગોયલે 1 ફેબ્રુઆરી, 2019ના રોજ તેની રજૂઆત કરી હતી. ચૂંટણીઓ બાદ વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીની સરકાર બન્યા બાદ નાણામંત્રી નિર્મલા સીતારમણે 5 જુલાઈએ FY20નું સંપૂર્ણ બજેટ રજૂ કર્યું હતું. Moneycontrol તમને કેન્દ્રીય બજેટ વિશે કેટલીક રસપ્રદ માહિતી આપી રહ્યું છે.
Union Budget 2024 : શું તમે કેન્દ્રીય બજેટ વિશે આ રસપ્રદ બાબતો જાણો છો?
Union Budget 2024 : નાણામંત્રી નિર્મલા સીતારમણ 1 ફેબ્રુઆરી, 2024ના રોજ કેન્દ સરકારનું બજેટ રજૂ કરશે. આ વચગાળાનું બજેટ હશે. આમાં, સરકાર આગામી નાણાકીય વર્ષના પ્રથમ કેટલાક મહિનાઓ માટે તેના ખર્ચ પ્રસ્તાવ પર સંસદની મંજૂરી માંગશે. એટલા માટે તેને લેખાનુદાન એટલે કે વોટ ઓન એકાઉન્ટ કહેવામાં આવે છે. નરેન્દ્ર મોદીની વર્તમાન કેન્દ્ર સરકારનું આ છેલ્લું બજેટ હશે.
સૌથી વધુ વખત બજેટ રજૂ કરવાનો રેકોર્ડ કોના નામે છે?
સૌથી વધુ વખત બજેટ રજૂ કરવાનો રેકોર્ડ પૂર્વ વડાપ્રધાન મોરારજી દેસાઈના નામે છે. દેસાઈ 1962 થી 1969 સુધી નાણામંત્રી હતા. આ સમયગાળા દરમિયાન તેમણે 10 વખત કેન્દ્રીય બજેટ રજૂ કર્યું. 1977માં તેઓ જનતા પાર્ટીની સરકારમાં વડાપ્રધાન બન્યા. પરંતુ, આ સરકાર પોતાનો કાર્યકાળ પુરો કરી શકી નથી. 1979માં યોજાયેલી મધ્યસત્ર ચૂંટણીમાં ઈન્દિરા ગાંધીના નેતૃત્વમાં કોંગ્રેસ પાર્ટીની સરકાર બની હતી. સૌથી વધુ વખત બજેટ રજૂ કરનાર બીજા વ્યક્તિ પી ચિદમ્બરમ છે. તેમણે 9 વખત બજેટ રજૂ કર્યું. આ મામલે પ્રણવ મુખર્જી ત્રીજા ક્રમે છે. તેમના નામે 8 વખત બજેટ રજૂ કરવાનો રેકોર્ડ છે. યશવંત સિંહાએ પણ 8 વખત બજેટ રજૂ કર્યું હતું. પૂર્વ વડાપ્રધાન મનમોહન સિંહે પણ 8 વખત બજેટ રજૂ કર્યું હતું. 5 વખત કેન્દ્રીય બજેટ રજૂ કરવાનો રેકોર્ડ અરુણ જેટલીના નામે છે. વર્તમાન નાણામંત્રી નિર્મલા સીતારમણે 5 વખત કેન્દ્રીય બજેટ રજૂ કર્યું છે. તે 1 ફેબ્રુઆરી, 2024ના રોજ છઠ્ઠી વખત કેન્દ્રીય બજેટ રજૂ કરશે.
બજેટની રજૂઆતની તારીખ અને સમય ક્યારે બદલાયો?
કેન્દ્રીય બજેટ રજૂ કરવાની તારીખ અને સમય બંનેમાં ફેરફાર કરવામાં આવ્યો છે. અગાઉ, કેન્દ્રીય બજેટ ફેબ્રુઆરીની છેલ્લી તારીખે સાંજે 5 વાગ્યે રજૂ કરવામાં આવ્યું હતું. અંગ્રેજોના શાસનકાળથી આ પરંપરા ચાલી આવી હતી. આને બદલવાનો શ્રેય યશવંત સિન્હાને જાય છે. તેઓ અટલ બિહારી વાજપેયીની સરકારમાં નાણામંત્રી હતા. 1999માં તેમણે બજેટ રજૂ કરવાનો સમય સાંજે 5 વાગ્યાથી બદલીને 11 વાગ્યાનો કર્યો હતો. ત્યારથી બજેટ રજૂ કરવાનો સમય દિવસના 11 વાગ્યાનો છે. બજેટ રજૂ કરવાની તારીખમાં ફેરફાર 2017માં આવ્યો હતો. ત્યારબાદ પૂર્વ નાણામંત્રી અરુણ જેટલીએ ફેબ્રુઆરીની છેલ્લી તારીખને બદલે પહેલી ફેબ્રુઆરીએ બજેટ રજૂ કરવાનું શરૂ કર્યું. ત્યારથી આ પરંપરા ચાલુ છે. નાણામંત્રી નિર્મલા સીતારમણ 1 ફેબ્રુઆરી, 2024ના રોજ સવારે 11 વાગ્યે લોકસભામાં કેન્દ્રીય બજેટ રજૂ કરશે.
રેલવે બજેટ ક્યારે કેન્દ્રીય બજેટનો ભાગ બન્યું?
અગાઉ રેલવે બજેટ અલગથી રજૂ કરવામાં આવતું હતું. કેન્દ્ર સરકારના રેલ્વે મંત્રી તેની રજૂઆત કરતા હતા. તેમાં રેલવેની આવક અને ખર્ચની વિગતો હતી. તેમાં આગામી નાણાકીય વર્ષમાં રેલવેની યોજનાઓ, નવી ટ્રેનો અને નવી રેલવે લાઇન વિશે પણ માહિતી આપવામાં આવી હતી. તે કેન્દ્રીય બજેટના એક દિવસ પહેલા રજૂ કરવામાં આવ્યું હતું. 2016માં કેન્દ્રમાં નરેન્દ્ર મોદીની સરકાર બન્યા બાદ આ પરંપરાનો અંત આવ્યો હતો. પૂર્વ નાણામંત્રી અરુણ જેટલીએ બ્રિટિશ શાસનકાળથી ચાલી આવતી આ પરંપરાને સમાપ્ત કરીને રેલવે બજેટને કેન્દ્રીય બજેટનો એક ભાગ બનાવ્યો હતો. ત્યારથી દર વર્ષે રેલવેની આવક, ખર્ચ વગેરેની વિગતો કેન્દ્રીય બજેટમાં સામેલ કરવામાં આવે છે.
બજેટ દસ્તાવેજો રાખવા માટે બ્રીફકેસનો ઉપયોગ ક્યારે બંધ થયો?
અગાઉ નાણામંત્રી બજેટ દસ્તાવેજો રાખવા માટે બ્રીફકેસનો ઉપયોગ કરતા હતા. બજેટ રજૂ કરવાના દિવસે તેઓ પોતાના બ્રીફકેસમાં બજેટના દસ્તાવેજો લઈને સંસદ પહોંચતા હતા. આ પરંપરા 2019માં બંધ થઈ ગઈ. આ પરંપરાને બદલવાનો શ્રેય નાણામંત્રી નિર્મલા સીતારમણને જાય છે. તે પરંપરાગત 'બહિખાતા' સાથે 2019માં બજેટ સુધી પહોંચી હતી. તે પછી તેમણે 2021માં કેન્દ્રીય બજેટ પેપરલેસ સ્વરૂપમાં રજૂ કરવાનું શરૂ કર્યું. 1 ફેબ્રુઆરી, 2021 ના રોજ, તેમણે પ્રથમ વખત ડિજિટલ ફોર્મેટમાં બજેટ રજૂ કર્યું. ત્યારથી તે ડિજિટલ સ્વરૂપમાં ઓફર કરવામાં આવે છે.
MoneyControl News
પહેલા મનીકંટ્રોલ ગુજરાતી પર ગુજરાતીમાં સ્ટોક માર્કેટ, Stock Tips, સમાચાર, પર્સનલ ફાઇનાન્સ અને બિઝનેસ સંબંધિત સમાચાર વાંચો. દૈનિક બજાર અપડેટ્સ માટે Moneycontrol App ડાઉનલોડ કરો.
