Budget 2023: બજેટની રજૂઆત પહેલા દર વર્ષે થાય છે “લોક-ઇન”, શું તમે જાણો છો તેનો અર્થ?

Budget 2023: કેન્દ્રીય બજેટ (બજેટ 2023)નો છેલ્લો તબક્કો 26 જાન્યુઆરીએ હલવા સમારોહ સાથે શરૂ થયો હતો. દર વર્ષે બજેટ પહેલા હલવા સેરેમનીનું આયોજન કરવામાં આવે છે. આ પછી બજેટ ડોક્યુમેન્ટ્સની પ્રિન્ટિંગ માટે “લોક-ઇન” પ્રોસેસ શરૂ થાય છે. જો કે, 2022 માં કેન્દ્રીય બજેટના અંતિમ તબક્કાની શરૂઆત પહેલા, કર્મચારીઓને હલવા સમારંભને બદલે મીઠાઈઓ વહેંચવામાં આવી હતી, કારણ કે કોરોના રોગચાળાને કારણે હલવા સમારોહ યોજી શકાયો ન હતો. નોર્થ બ્લોકમાં સ્થિત સરકારી પ્રેસમાં બજેટ ડોક્યુમેન્ટ્સ છાપવામાં આવે છે. આ કામ ખૂબ જ ગુપ્ત રીતે કરવામાં આવે છે.

હલવા સમારોહ શું છે?
નાણા મંત્રાલય દર વર્ષે કેન્દ્રીય બજેટના થોડા દિવસો પહેલા હલવા સમારોહનું આયોજન કરે છે. આ સમારોહ પછી, બજેટ ડોક્યુમેન્ટ્સ છાપવાનું કામ શરૂ થાય છે. તે નવી દિલ્હીમાં નોર્થ બ્લોકમાં હાથ ધરવામાં આવે છે. નાણામંત્રી પોતે હલવા સમારોહમાં હાજર છે. કેન્દ્રીય બજેટ સાથે કામ કરતા નાણા મંત્રાલયના અધિકારીઓ પણ આ કાર્યક્રમમાં હાજરી આપે છે.

કેન્દ્રીય બજેટની લોક-ઇન પ્રોસેસ શું છે?
લોક-ઇન વાસ્તવમાં એક એવો સમયગાળો છે જેનો હેતુ બજેટ ડોક્યુમેન્ટ્સની સિક્રસી જાળવવાનો છે. આ સમયગાળામાં, બજેટ ડોક્યુમેન્ટ્સની જાણકારી ધરાવતા કર્મચારીઓને અલગ રાખવામાં આવે છે. તેમને કોઈને મળવા દેવાતા નથી. નોર્થ બ્લોકમાં સરકારી પ્રેસ છે, જ્યાં બજેટ ડોક્યુમેન્ટ્સ છાપવામાં આવે છે. બજેટ ડોક્યુમેન્ટ્સની જાણકારી ધરાવતો તમામ સ્ટાફ આ પ્રેસમાં રહે છે.

નોર્થ બ્લોકના ભોંયરામાં પ્રિન્ટિંગ પ્રેસ છે. 1980થી 2020 સુધી, બજેટ ડોક્યુમેન્ટ્સ આ પ્રેસમાં છાપવામાં આવ્યા હતા. જે બાદ બજેટના ડોક્યુમેન્ટ્સનું ડિજીટલાઇઝેશન કરવામાં આવ્યું હતું. તેથી જ હવે બહુ ઓછા ડોક્યુમેન્ટ્સ છપાય છે. મોટાભાગના ડોક્યુમેન્ટ્સ સાંસદો, મીડિયા અને અન્ય લોકોને મોબાઈલ એપ અથવા વેબસાઈટ દ્વારા ઉપલબ્ધ કરાવવામાં આવે છે.

બજેટ ડોક્યુમેન્ટ્સ ડિજિટલ થવાનો એક ફાયદો એ છે કે લોક-ઈન પીરિયડ ઘટીને માત્ર 5 દિવસ થઈ ગયો છે. પહેલા તે લાંબો હતો. નાણાકીય વર્ષ 2021-22થી બજેટને પેપરલેસ કરવામાં આવ્યું છે. નાણામંત્રી નિર્મલા સીતારમણ 1 ફેબ્રુઆરીએ સંસદમાં કેન્દ્રીય બજેટ રજૂ કરશે.