Central banks gold reserves: શું ડોલરનું પ્રભુત્વ ઘટી રહ્યું છે? ત્રણ દાયકામાં પહેલી વાર, સેન્ટ્રલ બેંકો પાસે US ટ્રેઝરી કરતાં વધુ સોનું

Central banks gold reserves: વૈશ્વિક અર્થતંત્રમાં એક મોટો ફેરફાર જોવા મળી રહ્યો છે. દુનિયાના સેન્ટ્રલ બેન્કો હવે અમેરિકી ટ્રેઝરી બોન્ડ્સની સરખામણીએ વધુ સોનું પોતાના રિઝર્વમાં સાચવી રહ્યા છે. 1990ના દાયકા બાદ પહેલીવાર આવું થઈ રહ્યું છે, જે ગ્લોબલ ફાઈનાન્શિયલ સિસ્ટમમાં મોટા ફેરફારનો સંકેત આપે છે.

સોનાની હોલ્ડિંગ કેટલી?

યુરોપિયન સેન્ટ્રલ બેન્કની ‘International Role of the Euro 2025’ રિપોર્ટ મુજબ, વિશ્વભરના સેન્ટ્રલ બેન્કો પાસે લગભગ 36,000 ટન સોનું છે, જેની વર્તમાન કિંમત 3.6 ટ્રિલિયન ડૉલરથી વધુ છે. આ રકમ અમેરિકી ટ્રેઝરી બોન્ડ્સની હોલ્ડિંગ (3.8 ટ્રિલિયન ડૉલર) કરતાં આગળ નીકળી ગઈ છે. રોઈટર્સના જણાવ્યા અનુસાર, 2025માં સોનાની કિંમત 3,500 ડૉલર પ્રતિ ઔંસને પાર કરી ગઈ છે, જેના કારણે સોનાની માર્કેટ વેલ્યૂમાં વધારો થયો છે.

સોના પર ભરોસો કેમ?

2022માં રશિયાના ડૉલર અને યુરો રિઝર્વ્સ ફ્રીઝ થયા બાદ ઘણા દેશોએ ડૉલર અને યુરો પર સંપૂર્ણ નિર્ભરતાને જોખમી માન્યું. સોનું ‘સેન્ક્શન-પ્રૂફ’ એસેટ તરીકે ઉભરી આવ્યું, કારણ કે તેને બ્લોક કે ફ્રીઝ કરી શકાતું નથી. આ ઉપરાંત, અમેરિકાનું વધતું દેવું પણ ચિંતાનું કારણ છે. સેન્ટ્રલ બેન્કો હવે પોતાના રિઝર્વને ડાયવર્સિફાય કરી ડૉલર, યુરો અને સોના વચ્ચે સંતુલન રાખવા માગે છે.

સોનાની ખરીદીનો ટ્રેન્ડ

વર્લ્ડ ગોલ્ડ કાઉન્સિલના રિપોર્ટ મુજબ, સેન્ટ્રલ બેન્કોએ 2022માં 1,082 ટન, 2023માં 1,037 ટન અને 2024માં 1,045 ટન સોનું ખરીદ્યું. 2025ના પ્રથમ છ મહિનામાં 410 ટન સોનું ખરીદાયું અને Metals Focusનો અંદાજ છે કે વર્ષના અંત સુધીમાં 1,000 ટન સોનું રિઝર્વ્સમાં ઉમેરાઈ શકે છે.

ભારતની સ્થિતિ

ભારતીય રિઝર્વ બેન્ક (RBI) પણ સોનાની ખરીદીમાં સક્રિય છે. માર્ચ 2025 સુધીમાં RBI પાસે 880 ટન સોનું હતું, જે કુલ રિઝર્વનો 12% હિસ્સો છે. આ પગલું રૂપિયાને વૈશ્વિક ચલણના ઉતાર-ચઢાવથી બચાવે છે, પરંતુ તેની બીજી અસર એ છે કે ઊંચી આંતરરાષ્ટ્રીય કિંમતોને કારણે સ્થાનિક જ્વેલરી મોંઘી થઈ રહી છે.

ડૉલરનું વર્ચસ્વ ઘટ્યું?

IMF COFER ડેટા (2024) મુજબ, ડૉલર હજુ પણ 58% ગ્લોબલ ફોરેક્સ રિઝર્વમાં છે, જ્યારે યુરો 46% (સોનું સામેલ કરતાં) છે. ડૉલર હજુ પણ નંબર-વન રિઝર્વ કરન્સી છે, પરંતુ સોનું બીજા ક્રમ પર આવી ગયું છે.

શું થશે આગળ?

સેન્ટ્રલ બેન્કોની સોનાની ખરીદીથી કિંમતોમાં વધારો થશે, જે ભારત જેવા દેશોમાં જ્વેલરીને મોંઘી કરશે. આ ઉપરાંત, આ ટ્રેન્ડ વૈશ્વિક અર્થવ્યવસ્થામાં ડૉલર-આધારિત સિસ્ટમથી બહાર નીકળવાની દિશામાં સંતુલિત અભિગમનો સંકેત આપે છે. ભારત જેવા દેશો માટે આ આર્થિક સુરક્ષા વધારશે, પરંતુ ગ્રાહકોને મોંઘી જ્વેલરીનો સામનો કરવો પડશે.

આ પણ વાંચો- SCO Summit: એક મંચ પર PM મોદી, જિનપિંગ, પુતિન અને શહબાઝ શરીફ... SCO નેતાઓનું ગ્રુપ ફોટો સેશન