છેલ્લા કેટલાક સમયથી ભારત અને અમેરિકા વચ્ચેના સંબંધોમાં તણાવ સ્પષ્ટ દેખાઈ રહ્યો છે.
India-US relations: અમેરિકી રાષ્ટ્રપતિ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પે ભારતમાં આ વર્ષના અંતે યોજાનાર ક્વાડ શિખર સમિટમાં ભાગ લેવા માટેની યોજના રદ કરી દીધી છે. એક અહેવાલ મુજબ, ટ્રમ્પે ભારતના વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીને આ વર્ષે ભારત આવવાની ખાતરી આપી હતી, પરંતુ હવે તેમણે આ યોજના રદ કરી છે. આ દાવા પર અમેરિકા અને ભારત બંને સરકારો તરફથી હજુ સુધી કોઈ સત્તાવાર પ્રતિક્રિયા આવી નથી.
ભારત-અમેરિકા સંબંધોમાં તણાવ
છેલ્લા કેટલાક સમયથી ભારત અને અમેરિકા વચ્ચેના સંબંધોમાં તણાવ સ્પષ્ટ દેખાઈ રહ્યો છે. ટ્રમ્પે ભારતીય પ્રોડક્ટ્સ પર 50% ટેરિફ લાદ્યા બાદ હવે આ મુલાકાત રદ કરવાનો નિર્ણય લીધો છે. આ ટેરિફ ઉપરાંત ટ્રમ્પે ભારત-પાકિસ્તાન વચ્ચે મે 2025માં થયેલા 4 દિવસના સૈન્ય સંઘર્ષને ઉકેલવામાં પોતાની ભૂમિકા હોવાનો વારંવાર દાવો કર્યો છે, જેને ભારતે સતત નકારી કાઢ્યો છે. આ દાવાઓએ વડાપ્રધાન મોદીને નારાજ કર્યા છે, જેનાથી બંને નેતાઓ વચ્ચેના સંબંધોમાં ખટાશ આવી છે.
17 જૂનનો ફોન કોલ
17 જૂન, 2025ના રોજ ટ્રમ્પ અને મોદી વચ્ચે 35 મિનિટની ફોન પર વાતચીત થઈ હતી, જ્યારે ટ્રમ્પ કેનેડામાં G7 સમિટમાંથી વોશિંગ્ટન પરત ફરી રહ્યા હતા. આ દરમિયાન, ટ્રમ્પે ફરીથી ભારત-પાકિસ્તાન સંઘર્ષ ઉકેલવાનો શ્રેય લીધો અને દાવો કર્યો કે પાકિસ્તાન તેમને નોબેલ શાંતિ પુરસ્કાર માટે નામાંકન કરવાનું વિચારી રહ્યું છે. ટ્રમ્પે મોદીને આડકતરી રીતે આ નામાંકનને સમર્થન આપવા સૂચન કર્યું, પરંતુ મોદીએ આ દાવાને સચ્ચાઈથી દૂર ગણાવીને સ્પષ્ટ કર્યું કે આ સંઘર્ષના ઉકેલમાં અમેરિકાની કોઈ ભૂમિકા નહોતી.
ભારતના વિદેશ સચિવ વિક્રમ મિસ્રીએ કેનેડાના કનાનાસ્કિસથી એક વીડિયો સંદેશમાં જણાવ્યું હતું કે મોદીએ ટ્રમ્પને સ્પષ્ટ કહ્યું કે ભારત-પાકિસ્તાન વચ્ચેનો સીઝફાયર બંને દેશોના સૈન્ય ચેનલો દ્વારા થયો હતો, જેની પહેલ પાકિસ્તાને કરી હતી. મોદીએ એમ પણ કહ્યું કે ભારત ક્યારેય ત્રીજા પક્ષની મધ્યસ્થી સ્વીકારશે નહીં.
ટેરિફનો દંડાત્મક નિર્ણય
એક અહેવાલ મુજબ, ટ્રમ્પે રશિયાથી તેલ ખરીદવા બદલ ભારત પર 25% ટેરિફ લાદવાનો નિર્ણય લીધો, જે વધુ દંડાત્મક લાગે છે. સેન્ટર ફોર સ્ટ્રેટેજિક એન્ડ ઇન્ટરનેશનલ સ્ટડીઝના ભારત ચેર રિચર્ડ રોસોએ જણાવ્યું, “આ ફક્ત રશિયા સાથે જોડાયેલું નથી. જો આ રશિયા પર દબાણ લાવવાની નીતિ હોત, તો ટ્રમ્પ રશિયન હાઇડ્રોકાર્બન ખરીદનારા દેશો પર ગૌણ પ્રતિબંધોના કાયદાને સમર્થન આપી શક્યા હોત. ફક્ત ભારતને નિશાન બનાવવું એ દર્શાવે છે કે આ મામલો રશિયાથી આગળનો છે.”
ક્વોડ સમિટ પર શું થશે અસર?
ભારત આ વર્ષે નવેમ્બરમાં નવી દિલ્હીમાં ક્વાડ શિખર સમિટનું આયોજન કરવા જઈ રહ્યું છે, જેમાં અમેરિકા, જાપાન, ઓસ્ટ્રેલિયા અને ભારતના નેતાઓની હાજરી અપેક્ષિત હતી. ટ્રમ્પની ગેરહાજરીથી આ સમિટની રણનીતિક એકતા પર અસર પડી શકે છે, ખાસ કરીને હિંદ-પ્રશાંત ક્ષેત્રમાં ચીનના વધતા પ્રભાવનો સામનો કરવા માટે.
આ તણાવથી બંને દેશો વચ્ચેના વેપારી અને રાજનૈતિક સંબંધોનું ભવિષ્ય અનિશ્ચિત બન્યું છે. ભારતે આ ટેરિફનો જવાબ વૈકલ્પિક બજારોની શોધખોળથી આપવાનું શરૂ કર્યું છે, પરંતુ આ મુદ્દે વૈશ્વિક ધ્યાન કેન્દ્રિત થયું છે.