કર્ણાટકમાં SC આરક્ષણમાં મોટો ફેરફાર: અનુસૂચિત જાતિઓનું ત્રણ ભાગમાં વિભાજન, જાણો કોને મળશે કેટલું આરક્ષણ

કર્ણાટક સરકારે અનુસૂચિત જાતિઓ (SC) માટે આરક્ષણની નીતિમાં મોટો ફેરફાર કર્યો છે. હરિયાણાની તર્જ પર હવે કર્ણાટકમાં પણ ‘કોટામાં કોટા’ની નીતિ લાગુ કરવામાં આવશે. આ નિર્ણય નાગમોહન દાસ આયોગની ભલામણોના આધારે લેવાયો છે, જેમાં SC લેફ્ટ (મદિગા), SC રાઇટ (હોલેયા) અને અન્ય ઉપ-જાતિઓની લાંબા સમયથી ચાલતી માંગણીઓને ધ્યાનમાં લેવાયું છે.

નવા ફોર્મ્યુલા મુજબ, કર્ણાટકના 17% SC આરક્ષણને ત્રણ ભાગમાં વહેંચવામાં આવ્યું છે:

* 6% આરક્ષણ SC લેફ્ટ (મદિગા) સમુદાય માટે

* 6% આરક્ષણ SC રાઇટ (હોલેયા) સમુદાય માટે

આ નિર્ણય 1 ઓગસ્ટ 2024ના સુપ્રીમ કોર્ટના ચુકાદાને પગલે શક્ય બન્યો, જેમાં રાજ્યોને SCની અંદર ઉપ-વર્ગીકરણ કરવાની સત્તા આપવામાં આવી. કર્ણાટકમાં અનુસૂચિત જાતિઓની 101 ઉપ-જાતિઓ છે, જેમાં મદિગા અને હોલેયા મુખ્ય છે. મદિગા સમુદાય લાંબા સમયથી દલીલ કરતો હતો કે તેઓ સામાજિક-આર્થિક રીતે પછાત છે અને હાલના આરક્ષણનો લાભ મુખ્યત્વે હોલેયા અને સ્પૃશ્ય જાતિઓને મળે છે.

નાગમોહન દાસ આયોગની ભૂમિકા

આયોગે મે 2025થી જુલાઈ 2025 સુધી વ્યાપક સર્વે કર્યો, જેમાં રાજ્યની આશરે 1.16 કરોડ SC વસ્તીમાંથી 93% લોકોને આવરી લેવાયા. 27.24 લાખ પરિવારોમાંથી 1.07 કરોડ લોકોના ડેટા એકત્ર કરવામાં આવ્યા. આયોગે 4 ઓગસ્ટે મુખ્યમંત્રી સિદ્ધારામૈયાને 1,766 પાનાનો રિપોર્ટ સોંપ્યો, જેને 7 ઓગસ્ટે મંત્રીમંડળે સ્વીકાર્યો, પરંતુ તેમાં કેટલાક ફેરફારો કર્યા.

આયોગની ભલામણો અને ફેરફાર

આયોગે SC લેફ્ટ માટે 6%, SC રાઇટ માટે 5%, લંબાણી, ભોવી, કોરમા, કોરચા જેવી સ્પૃશ્ય જાતિઓ માટે 4% અને આદિ કર્ણાટક, આદિ દ્રવિડ, આદિ આંધ્ર જેવા ખાનાબદોશ સમુદાયો માટે 1% આરક્ષણની ભલામણ કરી હતી. જોકે, મંત્રીમંડળે ખાનાબદોશ સમુદાયો માટે અલગ 1% આરક્ષણ હટાવીને ત્રણ શ્રેણીઓનું નવું મેટ્રિક્સ સ્વીકાર્યું.

વિરોધનો સૂર

નવા ફોર્મ્યુલાનો કેટલાક સમુદાયો દ્વારા વિરોધ થયો છે. લંબાણી અને ભોવી જેવા સ્પૃશ્ય સમુદાયોએ 5% આરક્ષણને અપૂરતું ગણાવીને 6% કરવાની માંગ કરી છે. ખાનાબદોશ સમુદાયોએ 1% અલગ આરક્ષણ હટાવવા પર નારાજગી વ્યક્ત કરી છે.

મંત્રીઓનું નિવેદન

મંત્રીમંડળની બેઠક બાદ કાયદા અને સંસદીય બાબતોના મંત્રી એચ.કે. પાટીલે જણાવ્યું કે બેઠક ‘સાર્થક’ રહી અને તમામ SC સમુદાયોનું પ્રતિનિધિત્વ કરતા મંત્રીઓ સંતુષ્ટ છે. પછાત વર્ગ વિકાસ મંત્રી શિવરાજ તંગદાગીએ આ નિર્ણયને ‘ઐતિહાસિક’ ગણાવ્યો અને જણાવ્યું કે ત્રણ શ્રેણીઓ—SC લેફ્ટ, SC રાઇટ અને અન્ય—માટે 6%, 6% અને 5% આરક્ષણ નક્કી થયું છે.

હરિયાણાનું ઉદાહરણ

હરિયાણામાં SC-ST માટે 20% આરક્ષણને બે ભાગમાં વહેંચાયું છે: 10% વંચિત SC માટે અને 10% અન્ય SC માટે. કર્ણાટકનો આ નિર્ણય પણ આવી જ સામાજિક ન્યાયની દિશામાં એક મહત્ત્વનું પગલું છે.

આ પણ વાંચો- દિલ્લીના મુખ્યમંત્રી રેખા ગુપ્તા પર હુમલો: રાજકોટના રાજેશ ભાઈ ખીમજીની ધરપકડ