જનધન યોજનામાં 26% ખાતાં નિષ્ક્રિય: સરકારનું રિ-કેવાયસી અભિયાન, જાણો કેવી રીતે સક્રિય રાખશો એકાઉન્ટ!

આજના ઝડપી જીવનમાં પૈસાની વાત આવે તો બધા જ બેંક ખાતાની વાત કરીએ છીએ, પણ જો તમારું જનધન ખાતું બે વર્ષથી બંધ પડેલું હોય તો? આવી સ્થિતિમાં તમે સરકારી યોજનાઓના લાભથી વંચિત રહી જાઓ છો. પ્રધાનમંત્રી જનધન યોજના (PMJDY) ને લઈને આજે એક ચિંતાજનક સમાચાર આવ્યા છે. સપ્ટેમ્બર 2025ના અંત સુધીમાં કુલ 54.55 કરોડ જનધન ખાતાં ખુલ્યા છે, પણ તેમાંથી 26 ટકા, એટલે કે 14.28 કરોડ ખાતાં નિષ્ક્રિય બની ગયા છે. આ આંકડો છેલ્લા વર્ષના 21 ટકાથી પણ વધુ છે, જે વિત્તીય સમાવેશની દિશામાં મોટો પડકાર તરીકે દેખાઈ રહ્યો છે.

આ નિષ્ક્રિય ખાતાઓ શું છે તો સમજાવીએ?

ભારતીય રિઝર્વ બેંક (RBI)ના નિયમો મુજબ, જો કોઈ ખાતામાં બે વર્ષથી કોઈ લેન-દેન ના થાય તો તેને નિષ્ક્રિય અથવા ડોર્મન્ટ ગણવામાં આવે છે. આવા ખાતાઓમાંથી પૈસા ના કાઢી શકાય, ના જમા કરી શકાય, અને તો સરકારી સહાયક યોજનાઓ જેમ કે પીએમ-કિસાન, આત્મસમૃદ્ધિ યોજના કે અન્ય કલ્યાણકારી લાભો પણ મળતા બંધ થઈ જાય છે. વિશેષ વાત એ છે કે મોટા સરકારી બેંકોમાં આ સમસ્યા વધુ જોવા મળી રહી છે. ઉદાહરણ તરીકે, બેંક ઓફ ઈન્ડિયામાં 33 ટકા, યુનિયન બેંકમાં 32 ટકા અને સૌથી મોટી બેંક એટલે કે સ્ટેટ બેંક ઓફ ઈન્ડિયા (SBI)માં આ આંકડો 19 ટકાથી વધીને 25 ટકા થઈ ગયો છે. આથી, ગરીબ અને ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં રહેતા લોકોને વધુ તકલીફ થઈ રહી છે, કારણ કે જનધન યોજનાનો મુખ્ય ઉદ્દેશ જ આવા વર્ગોને બેંકિંગ સાથે જોડવાનો હતો.

આ યોજના 2014માં શરૂ થઈ ત્યારથી અનેક લોકોનું જીવન બદલી નાખ્યું છે. તેમાં ઝીરો બેલેન્સ ખાતું, 2 લાખની દુર્ઘટના વીમા, 30 હજારની જીવન વીમા, અને પેન્શન યોજના જેવી સુવિધાઓ છે. પણ હવે આ નિષ્ક્રિયતા વધવાના કારણો જાણીને આપણે થોડા વિચારી જઈએ. મુખ્ય કારણોમાં KYC અપડેટ ના કરવું, આર્થિક પ્રવૃત્તિઓમાં ઓછા રસ્તા, અને વિત્તીય જાગૃતિનો અભાવ છે. ખાસ કરીને ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં લોકો ખાતું ખોલે છે, પણ તેનો ઉપયોગ કેવી રીતે કરવો તે વિશે ઓછું જાણે છે. આથી, આ યોજનાની સફળતા પર પ્રશ્નો ઉભા થઈ રહ્યા છે.

રિ-કેવાયસી કેવી રીતે કરવું?

ખૂબ સરળ છે – તમારી નજીકની બ્રાન્ચમાં જઈને આધાર કાર્ડ, પાન કાર્ડ કે મોબાઈલ નંબરથી અપડેટ કરાવો, અથવા બેંકની એપ દ્વારા ઓનલાઈન પણ કરી શકો છો. વધુમાં સરકાર અને બેંકો દ્વારા ગ્રામીણ અને પછાત વિસ્તારોમાં વિત્તીય સાક્ષરતા કાર્યક્રમો ચલાવાઈ રહ્યા છે, જેથી લોકો ખાતાનો સાચો ઉપયોગ કરી શકે.

આખરે, જનધન યોજનાએ કરોડો લોકોને ઔપચારિક બેંકિંગ સાથે જોડીને વિટ્ટીય સમાવેશમાં મોટો ફાળો આપ્યો છે. પણ આ નિષ્ક્રિય ખાતાઓની સમસ્યા હલ કરવા માટે સરકાર, બેંકો અને આપણે બધાને મળીને કામ કરવું પડશે. જો તમારું ખાતું નિષ્ક્રિય છે તો આજ જ રિ-કેવાયસી કરાવો અને તમારા અધિકારોનો લાભ લો.

આ પણ વાંચો-LICની બે નવી વીમા યોજનાઓ: જન સુરક્ષા અને વીમા લક્ષ્મી - ઓછા પ્રીમિયમમાં મજબૂત સુરક્ષા, મહિલાઓ માટે વિશેષ લાભ!