બિટકોઈન અને Cash for Voteના આરોપો, ઘૂસણખોરી પર ઘમાસાણ... મહારાષ્ટ્ર-ઝારખંડની ચૂંટણીના જંગમાં 11 મોટા પરિબળો

મહારાષ્ટ્ર અને ઝારખંડમાં વિધાનસભાની ચૂંટણી હવે અંતિમ તબક્કામાં છે. મહારાષ્ટ્રમાં 288 અને ઝારખંડમાં અંતિમ તબક્કામાં 38 વિધાનસભા બેઠકો માટે આજે મતદાન થઈ રહ્યું છે. વિધાનસભા ચૂંટણીના પરિણામો પણ ત્રણ દિવસ પછી 23 નવેમ્બરે આવશે. ભારતીય જનતા પાર્ટી (BJP)ની આગેવાની હેઠળના ગઠબંધનની સાથે, વિપક્ષી પાર્ટીઓ અને ગઠબંધન પણ આ ચૂંટણીઓમાં ઘણું દાવ પર છે.

ઉદ્ધવ ઠાકરેની આગેવાની હેઠળની શિવસેના (UBT) અને એકનાથ શિંદેની શિવસેના, શરદ પવારની આગેવાની હેઠળની રાષ્ટ્રવાદી કોંગ્રેસ પાર્ટી (SP) અને અજિત પવારની NCP (AP) વચ્ચે અસલી-નકલી પક્ષની લડાઈ છે. ઝારખંડમાં ભાજપ અને જેએમએમ આદિવાસી ઓળખના મુદ્દે આમને-સામને છે. બંને રાજ્યોમાં જીત કે હાર કયા પરિબળો નક્કી કરશે? મતદાનના દિવસે આ અંગે ચર્ચા થઈ રહી છે.

આ ફેક્ટર્સ જીત કે હાર નક્કી કરશે

મહારાષ્ટ્રથી ઝારખંડ સુધીના ચૂંટણી પ્રચારમાં રાજકીય પક્ષોએ વિકાસના વચનો આપ્યા, સિદ્ધિઓ ગણાવી અને જનતાને ઉજ્જવળ આવતીકાલનું સોનેરી ચિત્ર પણ બતાવ્યું. લગભગ દરેક મોટા નેતાઓની રેલીઓમાં ભારે ભીડ જોવા મળી હતી, પરંતુ ચૂંટણી રેલીઓની ભીડને કયો પક્ષ મતમાં પરિવર્તિત કરવામાં સક્ષમ છે તેના પર પરિણામોનો આધાર રહેશે. વચનો અને ઇરાદાઓ પછી હવે નિર્ણયનો સમય આવી ગયો છે જ્યારે મતદારે બધું સાંભળ્યું છે, હવે તે તેના મનના ત્રાજવા પર તોલશે અને કોઈ પક્ષને મત આપવો કે નહીં તે નક્કી કરશે. મહારાષ્ટ્રથી ઝારખંડ સુધી 11 પરિબળો એવા છે જે મતદાતાનો મત નક્કી કરવામાં અને જીત કે હાર નક્કી કરવામાં મહત્વની ભૂમિકા ભજવશે.

મતદાન પહેલાની રાતને નિર્ણાયક રાત્રિ કહેવામાં આવે છે. ચૂંટણી પ્રચારના અંત પછી અને મતદાન પહેલાં, તે સત્તાવાર રીતે શાંત સમયગાળો છે, પરંતુ આ તે સમય પણ છે જ્યારે રાજકીય પક્ષો અને ઉમેદવારો પવનની દિશા સમજે છે અને જો તે પ્રતિકૂળ થાય છે, તો તેઓ તેને ફેરવવા માટે દરેક દાવપેચનો ઉપયોગ કરે છે. એક દિવસ પહેલા મહારાષ્ટ્રમાં પણ આવા ત્રણ આરોપો સામે આવ્યા હતા.

ભાજપના રાષ્ટ્રીય મહાસચિવ વિનોદ તાવડે પર પૈસાની વહેંચણીનો આરોપ લગાવતા બહુજન વિકાસ આઘાડીના કાર્યકરોએ તેમને હોટલમાં જ ઘેરી લીધા હતા. ત્યાં હોબાળો થયો અને મામલો વેગ પકડ્યા પછી ચૂંટણી પંચે તાવડે સામે એફઆઈઆર પણ દાખલ કરી. શરદ પવારની પાર્ટી સાથે સંકળાયેલા અને તેમના પરિવારમાંથી આવતા રોહિત પવારની કંપનીના એક અધિકારી પર પણ પૈસાની વહેંચણીનો આરોપ હતો અને તે પકડાઈ પણ ગયો હતો.

છેલ્લી ક્ષણોમાં, સુપ્રિયા સુલેની કથિત રીતે એક ઓડિયો ક્લિપ પણ વાયરલ થઈ હતી જેમાં બિટકોઈન વિશેની વાતચીત છે. મૌન સમયગાળા દરમિયાન આ અવાજની બાબતો મતદારોના મન પર કેવી અને કેટલી હદે અસર કરે છે તેના પર પણ ચૂંટણીના પરિણામો નિર્ભર રહેશે.

2- હમનામ ઉમેદવાર

મહારાષ્ટ્રની વાત કરીએ તો એવી ઘણી બેઠકો છે જ્યાં કોઈપણ પક્ષના ઉમેદવારોના નામ ધરાવતા ઘણા અપક્ષોએ પણ ચૂંટણી લડી છે. કેટલીક જગ્યાએ એક પક્ષના બે-ત્રણ નામના ઉમેદવારો અપક્ષ તરીકે મેદાનમાં છે તો કેટલીક જગ્યાએ બંને ગઠબંધનમાંથી બે-બે નામના ઉમેદવારો છે. વિધાનસભાની ચૂંટણીમાં ઉમેદવારના નામ કરતાં પક્ષનું પ્રતીક વધુ કામ કરે છે, પરંતુ ઉમેદવારની બદનામી તેના નામને પણ નુકસાન પહોંચાડી શકે છે. ચૂંટણીના પરિણામો પણ ઉમેદવારના નામના પરિબળ પર નિર્ભર રહેશે.

3- કિસાન કાર્ડ

મહારાષ્ટ્રમાં પણ ખેડૂતોનો મુદ્દો ખૂબ જ ગરમ હતો. આંતરરાષ્ટ્રીય બજારમાં ડુંગળીના ભાવ સારા હતા ત્યારે નિકાસ બંધ કરવાના સરકારના નિર્ણયથી ખેડૂતો નારાજ હોવાનું કહેવાય છે. મહારાષ્ટ્રમાં પહેલા પણ ખેડૂતો અને તેમની સાથે સંબંધિત સમસ્યાઓ ચૂંટણીનો મુદ્દો રહ્યો છે, પરંતુ લોકસભાની ચૂંટણી પછી ભાજપ અને મહાયુતિ તેના વિશે સતર્ક છે. ખેડૂતોના ગુસ્સાને ઘટાડવાના પ્રયાસમાં, મહાયુતિએ કિસાન સન્માન નિધિ હેઠળ આપવામાં આવતી રકમ વાર્ષિક 12 હજારથી વધારીને 18 હજાર રૂપિયા અને ખેડૂતોની લોન માફ કરવાનું વચન આપ્યું છે. મહારાષ્ટ્રના પરિણામો પણ તેના પર નિર્ભર રહેશે કે મહાયુતિનું કિસાન કાર્ડ કામ કરે છે કે અન્નદાતા MVA સાથે જાય છે.

4- ચંપાઈ, સીતા અને કલ્પના સોરેન ઈફેક્ટ

ઝારખંડ વિધાનસભા ચૂંટણી પહેલા પૂર્વ મુખ્યમંત્રી કોલ્હન ટાઈગર ચંપાઈ સોરેન જેએમએમ છોડીને ભાજપમાં જોડાયા હતા. કોલ્હન પ્રદેશમાં ચંપાઈનો સારો પ્રભાવ માનવામાં આવે છે. કોલ્હન પ્રદેશ છેલ્લી ચૂંટણીઓમાં ભાજપ માટે માથાનો દુખાવો સાબિત થયો હતો અને તત્કાલિન મુખ્યમંત્રી રઘુબર દાસ પણ પોતાની સીટ બચાવી શક્યા ન હતા, એકલા સત્તા છોડો. કોલ્હાનમાં, ભાજપ આ વખતે ચંપાઈના આગમનને લઈને આશાવાદી છે, જ્યારે સોરેન પરિવારના ગઢ ગણાતા સંથાલમાં પણ સીએમ હેમંત સોરેનની ભાભી સીતા સોરેનના આગમનથી કમળ ખીલવાની આશા છે.

જેએમએમ વિશે વાત કરીએ તો, એક પુત્રવધૂ (સીતા સોરેન) એ પાર્ટી છોડ્યા પછી, સોરેન પરિવારની બીજી પુત્રવધૂ કલ્પના સોરેન આ ચૂંટણીમાં આગળથી આગળ જોવામાં આવી હતી. કલ્પનાએ તેના પતિ અને મુખ્યમંત્રી હેમંત સોરેનને પાછળ છોડીને JMM વતી સૌથી વધુ 98 ચૂંટણી રેલીઓને સંબોધી હતી. કલ્પના પણ રેલીઓ દ્વારા જનતા સાથે જોડાવાનો પ્રયાસ કરતી જોવા મળી હતી અને આ ચૂંટણીઓમાં બીજેપીના ચંપાઈ અને સીતા ફેક્ટરની સાથે સાથે JMMનું કલ્પના ફેક્ટર પણ જીત કે હાર નક્કી કરવામાં મહત્ત્વનું રહેશે.

5- ઘુસણખોર કાર્ડ

ઘૂસણખોરી અને ઘૂસણખોરો ભાજપ અને જેએમએમની આગેવાની હેઠળના ગઠબંધનની ચૂંટણીની લડાઈમાં કેન્દ્રબિંદુ રહ્યા હતા. ભાજપે ઝારખંડ ચૂંટણીમાં ઘૂસણખોરોના કારણે સંથાલમાં વસ્તી વિષયક ફેરફારનો મુદ્દો ઉઠાવ્યો હતો. આ આદિવાસી સમાજના ઘટતા પ્રભુત્વ અને વસ્તીમાં ઘટતી હિસ્સા સાથે પણ સંકળાયેલું હતું. જેએમએમએ તેનો જવાબ આપ્યો અને કહ્યું કે ઝારખંડ કોઈપણ દેશ સાથે સરહદો વહેંચતું નથી. જો ઘૂસણખોરીની સમસ્યા હોય તો તેના માટે કેન્દ્ર જવાબદાર છે. ભાજપ કે જેએમએમ, લોકો કોના શબ્દો પર વિશ્વાસ કરે? ચૂંટણીના પરિણામો પણ આના પર નિર્ભર રહેશે.

6- આદિવાસી

લોકસભા ચૂંટણીના સમયથી, JMM CM હેમંત સોરેન સામે EDની કાર્યવાહી અને તેમની ધરપકડને આદિવાસી ઓળખ સાથે જોડવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યું છે. જેએમએમ વિધાનસભાની ચૂંટણીમાં પણ આ જ વ્યૂહરચના પર આગળ વધતું જોવા મળ્યું હતું, તે જ સમયે, ભાજપે, આદિવાસી સમાજને આકર્ષવા અને જેએમએમને આદિવાસી ઓળખની પીચ પર હરાવવાના પ્રયાસમાં, તેના પ્રતીકોની રાજનીતિના સફળ ફોર્મ્યુલા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કર્યું. મધ્યપ્રદેશ-છત્તીસગઢ ચૂંટણીમાં. બિરસા મુંડાની જન્મજયંતિ નિમિત્તે દિલ્હીથી બિહાર સુધી મોટા નેતાઓના કાર્યક્રમો દ્વારા આદિવાસી સમાજને સંદેશ આપવાની રણનીતિ સ્પષ્ટપણે જોવા મળી હતી.

7- ભ્રષ્ટાચાર

ભાજપે મહારાષ્ટ્રથી ઝારખંડ સુધી ભ્રષ્ટાચારને મુદ્દો બનાવ્યો. ચૂંટણી પ્રચારના છેલ્લા દિવસે જ્યારે રાહુલ ગાંધીએ પ્રેસ કોન્ફરન્સમાં સેફ દ્વારા પીએમ મોદીના 'એક હૈ તો સુરક્ષિત હૈ'ના નારા પર પ્રહારો કર્યા ત્યારે ભાજપે તરત જ ભ્રષ્ટાચારના મુદ્દે કોંગ્રેસને ઘેરી લીધી.

8- ભાવનાત્મક કાર્ડ

મહારાષ્ટ્રમાં ઉદ્ધવ ઠાકરે, એકનાથ શિંદે અને શરદ પવારે અજિત પવારને દેશદ્રોહી કહ્યા અને જનતાને તેમને પાઠ ભણાવવાની અપીલ કરી. તે જ સમયે, ઝારખંડમાં ચૂંટણી પ્રચારના અંત પહેલા, જેએમએમએ અખબારોમાં એક પાનાની જાહેરાત પણ આપી હતી અને ઝારખંડને રાજ્યના દરજ્જાની માંગ કરતી ચળવળના ચિત્રો દર્શાવતું એક ભાવનાત્મક કાર્ડ વગાડ્યું હતું. આ જાહેરાતમાં શિબુ સોરેનની તસવીર પણ હતી.

9- ધ્રુવીકરણ

ઝારખંડમાં ઘૂસણખોરોના કારણે બદલાતી જનસંખ્યાનો મુદ્દો હોય કે પછી આદિવાસીઓની જમીનથી મહારાષ્ટ્ર સુધીના CM યોગીનું 'બનટેંગે થી કટંગે'નું સૂત્ર હોય અને બીજેપીનું સૂત્ર 'એક હૈ તો સલામત હૈ', તેને ધ્રુવીકરણની કવાયત તરીકે જોવામાં આવે છે. આનો સામનો કરવા માટે જેએમએમએ 'ના બનતે હૈં ના બનતેંગે' સૂત્ર આપ્યું હતું. કોનું સૂત્ર અસરકારક છે તે પણ નિર્ણાયક પરિબળ હશે.

10- ડાયરેક્ટ કેશ બેનિફિટ સ્કીમ્સ

મહારાષ્ટ્રથી ઝારખંડ સુધી, પ્રત્યક્ષ રોકડ લાભ ધરાવતી યોજનાઓનું પ્રભુત્વ છે. મહારાષ્ટ્રમાં, મહાયુતિને લડકી બેહન યોજનાથી આશા છે અને ઝારખંડમાં, જેએમએમને મૈયા સન્માન યોજનાથી આશા છે. આ બંને ડાયરેક્ટ કેશ બેનિફિટ સ્કીમ મહિલા વોટ બેંકને લક્ષ્ય બનાવે છે. આ યોજનાઓ મહિલા વોટ બેંકને કેટલી પ્રભાવિત કરી શકે છે અને તેને વોટમાં રૂપાંતરિત કરવામાં સક્ષમ છે, આ બંને રાજ્યોમાં જીત કે હાર નક્કી કરવામાં પણ ભૂમિકા ભજવશે.

11- કોંગ્રેસનું પ્રદર્શન

કોંગ્રેસનું પ્રદર્શન મહારાષ્ટ્રથી ઝારખંડ સુધી સત્તા નક્કી કરવામાં પણ મહત્વની ભૂમિકા ભજવશે. મહારાષ્ટ્રની વાત કરીએ તો અહીં વિદર્ભ પ્રદેશ નિર્ણાયક માનવામાં આવે છે. આ પ્રદેશમાં ભાજપ અને કોંગ્રેસ વચ્ચે જ સ્પર્ધા છે. આ પ્રદેશમાં ભાજપ અને કોંગ્રેસનું ગઠબંધન વધુ સારું પ્રદર્શન કરે તેવી શક્યતાઓ વધી જશે.

આ પણ વાંચો - Maharashtra Election: અજિત પવારે પત્ની સાથે આપ્યો વોટ, બારામતી વિશે કહી મોટી વાત