વિદેશ પૈસા મોકલવામાં આવ્યો મોટો ઉછાળો: 13 મહિનાનો રેકોર્ડ તૂટ્યો, જાણો અસલી કારણ!

Outward remittances: ભારતીય રિઝર્વ બેંક (RBI)ની લિબરલાઇઝ્ડ રેમિટન્સ સ્કીમ (LRS) હેઠળ વિદેશ પૈસા મોકલવામાં સપ્ટેમ્બર મહિનામાં મોટો ઉછાળો જોવા મળ્યો છે, જેણે છેલ્લા 13 મહિનાનો રેકોર્ડ તોડી નાખ્યો છે. આ સ્કીમ અંતર્ગત ભારતીય નાગરિકો એક નાણાકીય વર્ષમાં 250,000 ડોલર સુધીની રકમ સરળતાથી વિદેશ મોકલી શકે છે. સપ્ટેમ્બરમાં LRS હેઠળ વિદેશ મોકલાયેલી કુલ રકમ ઐતિહાસિક ઉંચાઈએ પહોંચી છે, જેનું મુખ્ય કારણ લોકોનો વિદેશ પ્રવાસ પર વધતો ખર્ચ છે. જોકે, આ સમયગાળામાં વિદેશમાં શિક્ષણ માટે મોકલાયેલા પૈસામાં ઘટાડો નોંધાયો છે.

સપ્ટેમ્બરમાં નોંધાયો ઐતિહાસિક ઉછાળો: $2.8 બિલિયન પહોંચ્યા

એક અહેવાલ મુજબ, સપ્ટેમ્બર 2023માં LRS સ્કીમ હેઠળ લગભગ 2.8 બિલિયન ડોલર વિદેશ મોકલવામાં આવ્યા, જે છેલ્લા 13 મહિનામાં સૌથી વધુ રકમ છે. આ આંકડો ગયા વર્ષના સપ્ટેમ્બર મહિનાના 2.76 બિલિયન ડોલર કરતાં લગભગ 1% વધારે છે. એટલું જ નહીં, ઓગસ્ટ 2023માં મોકલાયેલા 2.6 બિલિયન ડોલરની સરખામણીમાં પણ સપ્ટેમ્બરમાં 5% નો વધારો જોવા મળ્યો છે. આ આંકડા સ્પષ્ટપણે દર્શાવે છે કે ભારતીયો હવે વિદેશમાં વધુ સક્રિયપણે ખર્ચ કરી રહ્યા છે.

જોકે, ચાલુ નાણાકીય વર્ષની શરૂઆત એટલે કે અપ્રેલથી સપ્ટેમ્બર સુધીના કુલ આંકડા પર નજર કરીએ તો, વિદેશ મોકલાયેલી કુલ રકમમાં થોડો ઘટાડો નોંધાયો છે. અપ્રેલથી સપ્ટેમ્બર 2025 (નાણાકીય વર્ષ) વચ્ચે આ રકમ 14.8 બિલિયન ડોલર રહી, જ્યારે અપ્રેલથી સપ્ટેમ્બર 2024 (નાણાકીય વર્ષ) વચ્ચે તે 15.6 બિલિયન ડોલર હતી.

LRS હેઠળ વિદેશ પૈસા મોકલવાના કારણોમાં વિદેશ યાત્રા પરનો ખર્ચ સૌથી મોટો હિસ્સો ધરાવે છે અને તેનું પ્રભુત્વ સતત વધી રહ્યું છે. સપ્ટેમ્બર 2023માં વિદેશ યાત્રા પર 1.7 બિલિયન ડોલર ખર્ચ કરવામાં આવ્યા. આ રકમ ગયા વર્ષના સમાન સમયગાળા કરતાં 2.8% ઓછી હોવા છતાં, કુલ મોકલાયેલા પૈસામાં તેનો હિસ્સો વધીને 58% થઈ ગયો છે. દસ વર્ષ પહેલાં, વિદેશ યાત્રા પરનો આ હિસ્સો માત્ર 14% હતો, જે સ્પષ્ટપણે દર્શાવે છે કે ભારતીયો હવે વિદેશ ફરવા અને પ્રવાસ પાછળ સૌથી વધુ વિદેશી હૂંડિયામણ ખર્ચી રહ્યા છે.

શિક્ષણ અને પરિવાર ભરણપોષણ ખર્ચમાં ઘટાડો

બીજી તરફ, કેટલાક પરંપરાગત ખર્ચાઓમાં ઘટાડો જોવા મળી રહ્યો છે. વિદેશમાં અભ્યાસ માટે મોકલાયેલા પૈસામાં 17.4%નો ઘટાડો થયો છે, જે 264 મિલિયન ડોલર રહ્યા. ઓગસ્ટમાં વિદ્યાર્થીઓ દ્વારા સત્રની તૈયારી માટે મોકલાયેલા પૈસામાં જે વધારો જોવા મળ્યો હતો, તે હવે ઘટ્યો છે. શિક્ષણ પર ખર્ચનો હિસ્સો, જે 2021માં 30% સુધી પહોંચી ગયો હતો, તે હવે 10% થી પણ નીચે આવી ગયો છે. આ ઉપરાંત, વિદેશમાં રહેતા સંબંધીઓના ભરણપોષણ માટે મોકલાયેલા પૈસામાં પણ નરમાઈ જોવા મળી છે. 2016માં આ ખર્ચ લગભગ 30% હતો, જે હવે ઘટીને 12-15% આસપાસ રહ્યો છે, જોકે કુલ રકમમાં સહેજ વધારો નોંધાયો છે.

વિદેશી ઇક્વિટી અને ડેટમાં રોકાણનો ઉભરતો ટ્રેન્ડ

સપ્ટેમ્બર મહિનામાં સૌથી મોટો અને રસપ્રદ બદલાવ વિદેશી ઇક્વિટી (શેર) અને ડેટ (બોન્ડ) માં થયેલા રોકાણમાં જોવા મળ્યો. આ શ્રેણીમાં મોકલાયેલા પૈસા બમણાથી પણ વધુ વધીને 279 મિલિયન ડોલર થયા છે. બેંકો દ્વારા મળતી માહિતી મુજબ, લોકો હવે વૈશ્વિક બજારોમાં પૈસા રોકવા માટે વધુ ઉત્સુક છે. એક્સચેન્જ ટ્રેડેડ ફંડ્સ (ETFs) ની વધતી ઉપલબ્ધતા અને ટેક સ્ટોક્સની ચમકે આમાં મદદ કરી છે. જોકે, આ શ્રેણીનો કુલ હિસ્સો સમય જતાં ઘટ્યો છે. 2012માં તે લગભગ 24% હતો, જે હાલના વર્ષોમાં 5-7% ની આસપાસ રહ્યો છે. મ્યુચ્યુઅલ ફંડ દ્વારા વિદેશી રોકાણ માટેની મર્યાદા પણ આમાં એક મોટું કારણ બની શકે છે.

આ આંકડા દર્શાવે છે કે ભારતીયોની વિદેશી નાણાકીય પ્રવૃત્તિઓમાં નોંધપાત્ર પરિવર્તન આવી રહ્યું છે, જ્યાં પ્રવાસ અને વૈશ્વિક રોકાણ પ્રત્યેની રુચિ વધી રહી છે, જ્યારે પરંપરાગત ખર્ચાઓનો હિસ્સો ઘટી રહ્યો છે.

આ પણ વાંચો-કર્મચારીઓ માટે ખુશખબરી! નવા લેબર કોડ્સથી નિવૃત્તિ ભંડોળમાં 2.13 કરોડનો થશે વધારો, જાણો કેવી રીતે?