Union Budget 2023: જાણો ક્યાંથી થાય છે ઇનકમ અને ક્યાં ખર્ચ કરે છે સરકાર

Union Budget 2023: આ દિવસો બજેટની તૈયારી જોર પર છે. નાણા પ્રધાન (Finance Ministry)માં સંબંધિત સ્ટેકહોલ્ડર્સની મીટિંગ સતત ચાલું છે. બીજી, તરફ ઇન્ડસ્ટ્રીઝ અને ટેક્સપેયર્સ બજેટથી તમામ આશા લગાવી બેઠા છે. સેલરીડ કર્મચારી (Salaried employees) ટેક્સ એગ્ઝન્પ્શન્સ (tax Exemptions)ની આશા કરી રહ્યા છે તો કારોબારિયોની નજર જીએસટી (GST exemption) પર બની છે. ખરેખર, Union Budgetને તૈયાર કરવું એક મુશ્કિલ પ્રક્રિયા છે અને તેના માટે ફંડની ફાળવણીનું વલણ સામાન્ય માણસ માટે સરળ નથી. અમે આ બજેટ ફાળવણી માટે મળવા વાળા પૈસાનો ખર્ચનો લેખાજોખા સમજાવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યા છે.

શું કહે છે સંવિધાન

ભારતીય સંવિધાન (Constitution of india)ના અનુચ્છેદ 112ના અનુસાર, કેન્દ્ર સરકારને 1 એપ્રિલથી 31 માર્ચ સુધી ચાલવા વાળા પ્રત્યેક નાણાકીય વર્ષ માટે અનુમાન રેવેન્યૂ અને ખર્ચનો લેખા-જોખા સંસજના પ્રદાન કરવું જોઈએ. જો કે, અમારા સંવિધાનમાં બજેટ (budget) શબ્દનું ઉપયોગ નથી કર્યું. પરંતુ તેના માટે વર્ષના નાણાકીય વિવરણ (annual financial Statment) શબ્દનો ઉપયોગ કર્યો છે. તેણે સામાન્ય બજેટની રૂપમાં ઓળખી શકે છે.

ક્યાથી થયા છે સરકારની ઇનકમ

સરકારના કુલ રેવેન્યૂને બે સોર્સેઝમાં વેચી શકે છે - ટેક્સ રેવેન્યૂ (tax revenue) અને નૉન ટેક્સ રેવેન્યૂ. સરકારની પ્રાપ્તિયોમાં ઉધારી અને કરોનો મોટો હિસ્સો થયા છે. જ્યારે ટેક્સ રેવેન્યૂનું તેમાં 46 ટકા યોગદાન થયા છે, બીજી તરફની રૂપમાં લગભગ 35 ટકા પૈસા આવે છે. કુલ ટેક્સ રેવેન્યૂમાં ઇનકમ ટેક્સથી 15 ટકા, જીએસટીથી લગભગ 16 ટકા અને કૉર્પોરેટ ટેક્સ (corporate tax)થી 15 ટકા હિસ્સો આવે છે. સરકારને સેન્ટ્રલ એક્સાઈઝ ડ્યૂટીથી 7 ટકાની પ્રાપ્તિ થયા છે, જ્યારે કસ્ટમ ડ્યૂટી (Custom duty) અને નૉન ટેક્સ ઇનકમનો યોગદાન 5-5 ટકા છે. સરકારને નૉન ડેટ કેપિટલ (non debt capital)થી લગભગ 2 ટકા મળે છે.

ક્યા ખર્ચ કરે છે સરકાર

હવે ખર્ચની વાત કરે તો સરકારને લોનનો વ્યાજ ચુકવામાં સૌથી વધારે ખર્ચ કરવા પડે છે. લગભગ 20 ટકા પૈસા વ્યાજ ચુકાવાનો, જ્યારે 17 ટકા ઇનકમ ટેક્સ અને ફીસ પર રાજ્યોનો હિસ્સો આપવામાં થઈ જાય છે. 15 ટકા રકમ કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા પ્રાયોજિત સ્કીમ્સ માટે ફાળવણી છે, જ્યારે લગભગ 10 ટકા પૈસા સરકારી વિભાગ અને સ્વાયત્ત સંસ્થાનોના પગાર અને ખર્ચમાં ચાલી રહ્યું છે. મિશ્ર વ્યય લગભગ 9 ટકા છે, જ્યારે 8 ટકા ડિફેન્સ અને 8 ટકાની સબ્સિડીના મદદમાં ચાલે છે. લગભગ 4 ટકા રકમ પેન્શનના રૂપમાં ચાલી જાય છે.