Budget 2024: કેવી રીતે તૈયાર થાય છે ભારત સરકારનું બજેટ, જાણો કેટલી લાંબી છે સમગ્ર પ્રક્રિયા

Budget 2024: આગામી નાણાકીય વર્ષ 2024-25ના બજેટના પણ કાઉન્ટડાઉન લગભગ શરૂ થઈ ગયું છે. કેન્દ્રીય નાણાકીય મંત્રી નિર્મલા સીતારમણ (Nirmala Sitharaman) આ બજેટ સત્રના પહેલા દિવસ એટલે કે 1 ફેબ્રુઆરીએ રજૂ કરશે. બજેટને સામેન્ય ભાષામાં કહે તો આ એક પ્રકારથી સરકારનું હિસાબના ટોરડા હોય છે એટલે કે સરકારની આવક અને ખર્ચાની સંપૂર્ણ ડિટેલ્સ હોય છે. તેમાં સરકાર તેના બધા ખર્ચા, વિભિન્ન યોજના અને સેક્ટર્સને આવન્ટિત બજેટના અનુસાર રજૂ કરે છે. આવામાં આ જાણવું મહત્વ હોય છે કે સંપૂર્ણ વર્ષનું બહી ખાતા તૈયાર કેવી રીતે થયા છે.

Budget 2024: આ છે સંપૂર્ણ પ્રક્રિયા

બજેટ પ્રક્રિયા અધિકારિક રીતે સપ્ટેમ્બરમાં શરૂ થયા છે. નાણાકીય વર્ષ મંત્રાલય બધા સંત્રાલયો, રાજ્યો, કેન્દ્ર શાસિત પ્રદેશો અને ઑટોનૉમસ બૉડીઝને એક બજેટ સર્કુલર રજૂ કરે છે. તેમાં તેના અલગ નાણાકીય વર્ષના માટે અનુમાન તૈયાર કરવા માટે કહેવામાં આવે છે. તમામા સુઝાવોની સમીક્ષા પછી નાણામંત્રાલય ફંડ આવન્ટન પર નિર્ણય કરે છે. જો તેના સંબંધમાં કોઈ પણ વિવાદ થાય છે તો અંતિમ રૂપથી રજૂ થવા પહેલા કેન્દ્રીય મંત્રિમંડલ અથવા પ્રધાન મંત્રીની સલાહ લેવામાં આવે છે.

ઑક્ટોબરના આસપાસ વિભિન્ન મંત્રાલયોની સાથે પ્રી-બજેટ બેઠક હોય છે. સેક્રેટરીની અગુવાઈમાં આ બેઠકને નવેમ્બરના માધ્ય સુધી ચાલે છે. તેના બાદ જ્યારે સ્ટેટિસ્ટિક્સ મિનિસ્ટ્રી એટલે કે સાંખ્યિકી મંત્રાલય જાન્યુઆરીના પહેલા સપ્તાહમાં ચાલૂ નાણાકીય વર્ષના જીડીપીના પહેલા અગ્રિમ રજૂ કરે તો બજેટથી સંબંધિત અનુમાનોના અંતિમ રૂપ આવ્યો છે. નાણા મંત્રાલય આવતા નાણાકીય વર્ષ માટે એક નિશ્ચિત નૉમિનલ જીડીપી ગ્રોથ રેટ નક્કી કરે છે જેનું ઉપયોગ રાજકોષિય ઘટ્યો લક્ષ્ય અને ટેક્સ કલેક્શન વગેરના આધાર પર તૈયાર કરી રહી છે.